Day 6 - The story of Shaikh Ahmad and halva

On day 6 the participants will study the story of Shaikh Ahmad Khazrawiyeh, who was a well-known Sufi in the 3rd century AH.

Discussion of homework (1 hour): in this section the students will be required to read verses from the previous class, and to translate and explain what they have learned from this exercise. There will also be an opportunity to ask questions and to answer questions asked by the instructor. 

Reading in Masnavi (2 to 2.5 hours): On this day the students will be required to read the story of the Shaikh Ahmad and to explore the concept of Sufism as it is represented within the story. Literary devices utilized by Rumi will also be explored. 

Questions and discussion (30 min to 1 hour): in this section, the students are free to ask any questions about the text and to discuss the topic covered in the homework article in Persian.

Homework article:
http://www.r-azar.com/stories/120.html

Keywords and expressions: 
گوترو: a Turkish word meaning buying something in its entirety without weighting it. 
دانگ: the 1/6th of a Dirham, each Dirham equivalent to 1 silver shekel

Vocabulary

Indebted 

Vam dar

وام دار

Elite

Mehan 

مهان

Monastery

Khaneghahi

خانقاهی

Abraham

Khalil

خلیل

Pebble

Rig

ریگ

Generous

Monfegh

منفق

Miser

Momsek

ممسک

God

Khallagh

خلاق

Like a non believer

Gabr vash

گبروش

Misery 

Shagha 

شقا

Fortitude

Paymard 

پایمرد

Death

Ajal

اجل

Irritated

Torosh

تُرُش

1/6 of a Dirham. Each Dirham 1 silver shekel 

Dung

دانگ

Gestured

Esharat

اشارت

Creditor 

Ghariman

غریمان

A number between 3 to 9

Adand

ادند

Generosity 

Noval/ Naval

نوال

Halal

Halal

حلال

Death 

Adam

عدم

Big tray

Tabagh

طبق

sorrow

Hanin

حنین

Loss

Ghobn

غبْن

Public bath

Golkhan

گلخن

greedy 

Tabl khar

طبل خوار

Scream 

Ghariv

غریو

Taking our debt with you

Mazalem 

مظالم

Misery 

Jafa 

جفا

Heinous 

Tashni’e

تشنیع

Name of 2 stars/hear: in the sky

Sammak

سٍماک

Moustache 

Sablat 

سبلت

Frogs 

Choghran

چغْران

Strong will

Hemmat 

همّت

Hatam

Hatam

حاتم

Here: someone who is familiar with the Sufi route

Khabir

خبیر

Respecting

Ekram

اکرام

Cover

Ghata 

غطا

Torch

Ghandil

قندیل

prejudice

Ta’asob

تعصب

Text

 

حلوا خریدن شیخ احمد خضرویه جهت غریمان به الهام حق تعال

 

بود شیخی دایماً او وام دار                                   از جوانمردی که بود آن نامدار

ده هزاران وام کردی از مهان                               خرج کردی بر فقیران جهان

هم به وام او خانقاهی ساخته                                  جان و مال و خانقه در باخته

وام او را، حق ز هر جا می گذارد                          کرد حق بهر خلیل از ریگ آرد

گفت پیغمبر که: در بازارها                                   دو فرشته می کنند ایدر دعا

کای خدا!‌ تو منفقان را ده خلف                                ای خدا!‌ تو ممسکان را ده تلف

خاصه آن منفق که جان  انفاق کرد                           حلق خود قربانی خلاق کرد

حلق پیش آورد اسماعیل وار                                  کارد بر حلقش نیارد کرد کار

پس شهیدان، زنده زین روی اند و خوش                     تو بدآن قالب بمنگر گبروش

چون، خلف دادستشان جان بقا                      جانِ ایمن از غم و رنج و شقا

شیخ وامی، سالها این کار کرد                     می ستد،‌ می داد،‌ همچون پایمرد

تخمها می کاشت تا روز اجل                       تا بود روز اجل، میر اجل

چون که عمر شیخ در آخر رسید                   در وجود خود نشان مرگ دید

وامداران گرد او بنشسته جمع                       شیخ بر خود خوش گدازان همچو شمع

وامداران گشته نومید و ترش                        درد دلها یارشد با درد شش

شیخ گفت: این بدگمانان را نگر                     نیست حق را چهارصد دینار زر؟

کودکی حلوا ز بیرون بانگ زد                     لاف حلوا بر امید دانگ زد

شیخ اشارت کرد خادم را به سر                   که: برو آن جمله حلوا را بخر

تا غریمان، چون که آن حلوا خورند               یک زمانی، تلخ در من ننگرند

در زمان، خادم برون آمد به در                   تا خرد او جمله حلوا را به زر

گفت او را: گوترو، حلوا به چند؟                 گفت کودک: نیم دینار و ادند

گفت: نه از صوفیان افزون مجو                  نیم دینارت دهم، دیگر مگو

او طبق بنهاد اندر پیش شیخ                       تو ببین اسرار سراندیش شیخ

کرد اشارت با غریمان، کین نوال                نک تبرّک،‌ خوش خورید این را حلال

چون طبق خالی شد، آن کودک ستد             گفت: دینارم بده ای با خرد

شیخ گفتا: از کجا آرم درم؟                      وام دارم می‌روم سوی عدم

کودک از غم زد طبق را بر زمین             ناله و گریه بر آورد و حنین

می گریست از غبن کودک، های های          کای مرا بشکسته بودی هر دو پای

کاشکی من گرد گلخن گشتمی                   بر در این خانقه نگذشمتی

صوفیان طبل خوار لقمه جو                     سگ دلان و همچو گربه روی شو

از غریو کودک آنجا خیر و شر                 گرد آمد، گشت بر کودک حشر

پیش شیخ آمد که: ای شیخ درشت               تو یقین دان که مرا استاد کشت

گر روم من پیش او دست تهی                  او مرا بکشد،‌ اجازت می دهی؟

و آن غریمان هم به انکار و جحود             رو به شیخ آورده، کین باری چه بود؟

مال ما خوردی، ‌مظالم می بری                 از چه بود این ظلم دیگر بر سری؟

نا نماز دیگر آن کودک گریست                شیخ دیده بست و در وی ننگریست

شیخ فارغ از جفا و از خلاف                  در کشیده روی چون مه در لحاف

با ازل خوش، با اجل خوش، شادکام           فارغ از تشنیع و گفت خاص و عام

آن که جان در روی او خندد چو قند           از ترش رویی خلقش چه گزند؟

آن که جان بوسه دهد بر چشم او               کی خورد غم از فلک وز خشم او؟

در شب مهتاب، مه را بر سماک               از سگان و وعوع ایشان چه باک؟

سگ وظیفه خود به جا می آورد                مه وظیفه خود به رخ می گسترد

کارکِ خود می گزارد هر کسی                آب نگذارد صفا بهر خسی

خس، خسانه می رود بر روی آب             آب، صافی می رود، بی اضطراب

مصطفی مه می شکافد نیم شب                ژاژ می خاید ز کینه بولهب

آن مسیحا، مرده زنده می کند                  وآن جهود از خشم سبلت می کند

بانگ سگ هرگز رسد در گوش ماه؟         خاصه ماهی کو بود خاص اله

می خورد شه بر لب جو تا سحر              در سماع، از بانگ چغران بی خبر

هم شدی توزیع کودک دانگ چند              همت شیخ آن سخا را کرد بند

تا کسی ندهد به کودک هیچ چیز               قوّت پیران از این بیش است نیز

شد نماز دیگر، آمد خادمی                     یک طبق بر کف ز پیش حاتمی

صاحب مالی و حالی، پیش پیر                هدیه بفرستاد، کز وی بد خبیر

چارصد دینار بر گوشه طبق                   نیم دینار دگر اندر ورق

خادم آمد، شیخ را اکرام کرد                   وآن طبق بنهاد پیش شیخ فرد

چون طبق را از غطا وا کرد رو              خلق دیدند آن کرامت را از او

آه و افغان از همه برخاست زود               کای سر شیخان و شاهان! این چه بود؟

این چه سرّاست؟ این چه سلطانی است باز؟    ای خداوند خداوندان راز

ما ندانستیم،‌ ما را عفو کن                     بس پراگنده که رفت از ما سخن

ما که کورانه عصاها می زنیم                لاجرم قندیل ها را بشکنیم

ما چو کرّان ناشنیده یک خطاب               هرزه گویان از قیاس خود جواب

ما ز موسی پند نگرفتیم، کو                    گشت از انکار خضری زردرو

با چنان چشمی که بالا می شتافت             نور چشمش آسمان را می شکافت

کرده با چشمت تعصّب،‌ موسیا               از حماقت چشم موش آسیا

شیخ فرمود: آن همه گفتار و قال             من بحل کردم، شما را آن حلال

سرّ این آن بود کز حق خواستم               لاجرم بنمود راه راستم

گفت آن دینار اگر چه اندک است             لیک موقوف غریو کودک است

تا نگرید کودک حلوا فروش                  بحر رحمت در نمی‌آید به جوش

ای برادر! طفلْ طفلِ چشم توست            کام خود موقوف زاری دان درست

گر همی خواهی که آن خلعت رسد          پس بگریان طفل دیده بر جسد