Lesson 17: Collective and Distributive Pronouns, Numerals

Discussion of the homework (15 min): Students will read and interpret the ode of Grigor Narekatsi. There will also be a discussion of the homework followed by questions/answers and explanation of difficult passages.

Grammar 1: Collective  Pronouns (15 min)

A collective suffix -քեան, chiefly used with the numerals, is also used with the adjectives ամեն 'all' and բոլոր 'the entire' to form collective pronouns. These new pronouns, ամենեքեան 'everyone, all the individuals' and բոլորեքեան 'all together', have only plural forms.

Distributive  Pronouns

The word իւրաքանչիւր 'each individually' is used in a distributive sense both as an adjective and as a substantive. As a substantive it is usually followed by ոք. Examples are կալան զիւրաքանչիւր իշխանութիւն 'they held each one his own principality'; եւ նա իւրաքանչիւր ումեք ի նոցանէ դնէր ձեռս 'and he placed hands on each one of them'.

Exercise 1: Translate into English (30 min)

Արդ եւ զայն եւս հարցանեն։ եթէ չար ինչ չկայր առաջի, ուստի՞ օձն՝ զոր սատանայ կոչէք՝ իմացաւ զհանգամանս չարին: Ասեմք, եթէ սատանայ չար զստունգանելն մարդոյն Աստուծոյ իմացաւ, վասն որոյ զմարդն յայն յօժարեցոյց : Որպէս յորժամ իցէ ոք ուրուք թշնամի, եւ թագուցեալ զթշնամութիւնն գաղտ կամիցի վնասել, եւ չգիտիցէ զհանգամանս վնասակարութեանն, եւ շուրջ եկեալ յածիցի հնարս խնդրել։ ապա գտեալ ժամանակ՝ յորժամ ոք ի բժշկաց թշնամւոյն նորա պատուէր տայցէ յայս ինչ չհպել, եւ յայս նիշ կերակրոց չճաշակել, որով առողջութեանն կարիցէ հասանել, եւ նորա լուեալ՝ վաղվաղակի ի կեղծիս բարեկամութեան կեղծաւորեալ՝ զբժիշկն պարսաւիցէ, եւ զօգտակարսն նմա վնասակարս թելադրեալ կարծեցուցանիցէ, եւ հակառակ պատուէրս հրամանաց բժշկին տայցէ, եւ այնու առնիցէ նմա վնաս։ որ ոչ եթէ յառաջագոյն գիտէր զհանգամանս վնասակարութեանն, այլ ի պատուիրելոյ բժշկին գտեալ հնարս՝ եղեւ վնասակար (Yeznik of Kolb,  from the Against the Sects 1, Chapter 12): 

Vocabulary 1:

արդ - adverb; <արդ> now; so, then - accordingly

զայն - direct object marker; <զ՟>  + demonstrative pronoun; accusative singular of <այն> that, that over there -- this

եւս - adverb; <եւս> also, too - also

հարցանեն - verb; 3rd plural present of <հարցանեմ> I ask - they ask

եթէ - conjunction; <եթե> that; if; or - If

չար - adjective; the undeclined form of <չար> bad, evil - evil

ինչ - noun; nominative singular of <ինչ> thing - thing

չկայր - negative prefix; <չ՟> not + verb; 3rd singular imperfect of <կամ> I am, exist - no- existed

առաջի - adverb; <առաջի> before, earlier - before

ուստի - interrogative adverb; <ուստի> from where whence - whence

օձն - noun; nominative singular of <աւձ> snake, serpent + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the - the serpent

զոր - direct object marker; <զ՟>  + relative pronoun; accusative singular of <որ> who, what, which - which

սատանայ - proper noun; accusative singular of <սատանայ> Satan -- Satan

կոչէք - verb; 2nd plural present of <կոչեմ> I call, the name -- you call

իմացաւ - verb; 3rd singular aorist of <իմանամ> I learn, understand - did... learn

զհանգամանս - direct object marker; <զ՟>  + noun; accusative plural of <հանգամանք> (pl.) condition, situation; manner; characteristics, nature - the characteristics

չարին - adjective used as substantive; genitive singular of <չար> bad, evil + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the - of Evil

ասեմք - verb; 1st singular present of <ասեմ> I say - We say

եթէ - conjunction; <եթե> that; if; or - that

սատանայ - proper noun; nominative singular of <սատանայ> Satan - Satan

չար - noun; accusative singular of <չար> evil - (as) evil

զստունգանելն - direct object marker; <զ՟> + verb; infinitive accusative singular of <ստունգանեմ> I disobey, am disobedient + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the - disobedience

մարդոյն - noun; genitive singular of <մարդ> man + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the - man's

Աստուծոյ - proper noun; dative singular of <Աստուած> God - to God

իմացաւ - verb; 3rd singular aorist mediopassive of <իմանամ> I learn, understand - understood

վասն - preposition; <վասն> because of, on account of, for the sake of - on account of

որոյ - relative pronoun; genitive singular of <որ> who, what, which - which

զմարդն - direct object marker; <զ՟> + noun; accusative singular of <մարդ> man + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- man

յայն - preposition; <ի> to, in(to), upon; at, under; from, out of, away from; from among; by, through the agency of + demonstrative pronoun; accusative singular of <այն> that, that over there - to this

յօժարեցոյց - verb; 3rd singular aorist of <յաւժարեցուցանեմ> I incite, drive - he induced # causative of յաւժարեմ 'I stimulate, prompt; persuade'

որպէս - relative adverb; <որպէս> just as, likewise - It is like # correlates with Նոյնպէս below

յորժամ - relative adverb; <յորժամ> when - when

իցէ - verb; 3rd singular present subjunctive of <եմ> I am -- would be

ոք - indefinite pronoun; nominative singular of <ոք> someone, anyone - one

ուրուք - indefinite pronoun; genitive singular of <ոք> someone, anyone - another's

թշնամի - noun; nominative singular of <թշնամի> enemy, adversary - enemy

թագուցեալ - verb; past participle nominative singular of <թագուցանեմ> I hide, conceal - having concealed

զթշնամութիւնն - direct object marker; <զ՟> + noun; accusative singular of <թշնամութիւն> enmity + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the - (his) enmity

գաղտ - adverb; <գաղտ> in secret - secretly

կամիցի - verb; 3rd singular present subjunctive of <կամիմ> I wish - he would... wish

վնասել - verb; infinitive used as complement <վնասեմ> I harm - to harm (him)

եւ - conjunction; <եւ> and; even, also, too -- yet

չգիտիցէ - negative prefix; <չ՟> not + verb; 3rd singular present subjunctive of <գիտեմ> I know - he would not know

զհանգամանս -- direct object marker; <զ՟>  + noun; accusative plural of <հանգամանք> (pl.) condition, situation; manner; characteristics, nature - nature

վնասակարութեանն -- noun; genitive singular of <վնասակարութիւն> harm, damage + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the - of the harm

շուրջ - adverb; <շուրջ> around - around

եկեալ - verb; past participle nominative singular of <գամ> I come, go - having come

յածիցի - verb; 3rd singular present subjunctive of <յածիմ> I wander, roam - he would wander

հնարս - noun; accusative plural of <հնարք> means; inventiveness, skill; cure - means

խնդրել - verb; infinitive used as complement <խնդրեմ> I search, seek - in search of

Grammar 1: Numerals (30 min)

The numbers մի 'one', երկու 'two', երեք 'three', and չորք 'four' are adjectives which are declined whether preceding or following the noun they modify. Of course մի occurs only in the singular and is sometimes used as the indefinite adjective 'a, an' when placed after the noun: այր մի 'a man'. The numbers երկու, երեկ, and չորք occur only in the plural. 

• 1. մի
• 2. երկու
• 3. երեք
• 4. չորք
• 5. հինգ
• 6. վեց
• 7. եւթն
• 8. ութ 
• 9. ինն
•  10. տասն

All remaining numbers are typically not declined unless used as substantives, and if inflected, only in the G D Ab I. When declined, the numbers 11 through 16 follow the declension of հինգ, and 17 through 19 follow տասն -- that is, only տասն is inflected. The numbers 11 through 19 are listed below։

• 11. մետասան, մետասանից
• 12. երկոտասան, -ից
• 13. երեքտասան, -ից
• 14. չորեքտասան, -ից
• 15. հնգետասան, -ից
• 16. վեշտասան, -ից
• 17. եւթն եւ տասն, եւթն եւ տասանց
• 18. ութ եւ տասն, ... տասանց
• 19. ինն եւ տասն, ... տասանց

The tens, when declined, have G D Ab Sg. -ի, Pl. -ից and I Sg. -իւ, Pl. -իւք. After 20, the tens are formed by means of the suffix -սուն. The tens are listed below։

• 20. քսան
• 30. երեսուն
• 40. քառասուն
• 50. յիսուն
• 60. վաթսուն
• 70. եւթանասուն
• 80. ութսուն
• 90. իննսուն

The word հարիւր 'one hundred' is the basis for the ensuing multiples of 100; 200, 300, ..., 900 are composites built from հարիւր. When declined, these numbers have G D Ab Sg. -ոյ, Pl. -ոց and I Sg. -ով, Pl. -ովք. The word հազար 'one thousand' follows the ա-declension of invariable stem nouns, e.g. ամ, with G Sg.  հազարի and Pl.  հազարաց. բեւր 'ten thousand', also written բիւր, follows the ու-declension of invariable stem nouns, cf.  ծով. Thus it has G Sg.  բիւրոյ, Pl. բիւրոց. The hundreds and above are listed below։

• 200. երկերիւր
• 300. երեքհարիւր
• 400. չորեքհարիւր
• 500. հինգհարիւր
• 600. վեցհարիւր
• 700. եւթնհարիւր
• 800. ութհարիւր
• 900. իննհարիւր
• 1,000. հազար, G Sg. հազարի, Pl. հազարաց
• 2,000. երկու հազար

Exercise 2: Pick out the numerals in the following sentences and translate (30 min)

Տասն կուսանք կազմէին զլապտերս իւրեանց. հինգն իմաստուն էին եւ հինգն՝ յիմար: Ունիմ եղբայր մի եւ երկուս քորս եւ սիրեմ զերեսին յոյժ: Արք երեք խնդրեն զքեզ. Երկուքն ազգականք քո են, զերրորդն ոչ ճանաչեմ: Վարդանանք սուրբ նահատակքն էին արք հազար երեսուն եւ վեց: Եօթանասուն եւ չորք մատեանք են, զորս կոչեմք աստուածաշունչ մատեանս. քառասուն եւ եօթն մատեանս ունի Հին Կտակարանն եւ քսան եւ եօթն մատեանս՝ Նոր Կտակարանն: Յակոբ ունէր երկոտասան որդիս, բայց սիրէր մանաւանդ զերկոսին կրտսերսն: Սողոմոն ունէր քառասուն հազար ձիս մատակս եւ երկոտասան հազար երիվարս: Էին անդ եօթանասուն եւ երկու արմաւենիք: Որ հեռի էր յԵրուսաղեմէ հարեւր և վաթսուն ասպարիսաւ: Եւ ձուլեաց նմա չորս օղամանեակս ոսկիս ի չորեցունց կողմանց նորա: Արդ ի սկզբան երկոտասաներորդ ամի թագաւորութեան իւրոյ գունդ կազմէր անհամար բազմութեամբ:  Եւ եղեւ յետ աւուրց քսան եւ հնգից մոգպետն ինքնին մոգօքն հանդերձ հասանէր մեծաւ զօրութեամբ:

Homework:  

1. Watch small part of the movie “Lord of the Rings”  with Classical Armenian’s  subtitles and translate into English

 https://www.facebook.com/watch/?v=315575745733039. 

2. Translate the following text into English

 https://calfa.fr

1. Եւ տեսեալ զժողովուրդսն ել ի լեառն  եւ իբրեւ նստաւ անդ՝ մատեան առ նա աշակերտք նորա:
2. Եւ բացեալ զբերան իւր ուսուցանէր զնոսա եւ ասէր։ 
3. Երանի աղքատաց հոգւով, զի նոցա է արքայութիւն երկնից:
4. Երանի սգաւորաց, զի նոքա մխիթարեսցին։ 
5. Երանի հեզոց, զի նոքա ժառանգեսցեն զերկիր։ 
6. Երանի որ քաղցեալ ծարաւի իցեն արդարութեան, զի նոքա յագեսցին։
7. Երանի ողորմածաց, զի նոքա ողորմութիւն գտցեն։
8. Երանի այնոցիկ՝ որ սուրբ են սրտիւք, զի նոքա զԱստուած տեսցեն:
9. Երանի խաղաղարարաց, զի նոքա որդիք Աստուծոյ կոչեսցին: 
10. Երանի որ հալածեալ իցեն վասն արդարութեան, զի նոցա է արքայութիւն երկնից: