Discussion of the homework (1.5 hours): Students will translate and explain the passages of Matthew of Edessa. They will also be a discussion of the homework followed by questions/answers and an explanation of difficult passages.
Readings from Vardan Arevelc'i (1.5 hours): The students will read and translate the passages of Arevelc'i. They will discuss the peculiarities of translation, it's linguistic and syntax aspects.
Key words and expressions: Զաքարէ եւ Իւանէ եղբայր, կնութիւն առնել, պատարգել, Թամար թագուհի, շահնշահ, Քաղկեդոն, աղանդ։
Text
Յաւուրս ժամանակացս այսոցիկ էին փառաւոր իշխանքն Զաքարէ եւ Իւանէ որդիք Սարգսի, որդւոյ Վարհամայ, որդւոյ Զաքարի յորդւոյ Սարգսի, ի Քուրդ ազգէ, հատուած եղեալ առ թագաւորսն Ձորագետոյ, որ ի Բագրատունեաց ազգէ, հաւատացին ի Քրիստոս եւ պատուեցան եւ տուաւ նոցա տուն բնակութեան Խոշորնի եւ զի արիագոյնք էին, յառաջեցին օր ըստ օրէ ի բարձ եւ ի պատիւ: Եւ յաւուրս Թամարին առաւել փառաւորեցան եւ ետ նոցա զԼօռէ եւ ինքեանք քաջութեամբ իւրեանց թափեցին ի Թուրքաց յոլով բերդս եւ գաւառս ի սուղ ժամանակի, քանզի ի վեց հարիւր քառասուն թուին առին զերկիրն Շիրակայ եւ վեց հարիւր քառասուն եւ հինգ առին զԱնբերդ եւ վեց հարիւր քառասուն եւ ութ թուին առին զԱնի. եւ ի վեց հարիւր յիսուն թուին առին զԲջնի. եւ ի վեց հարիւր յիսուն եւ երկու թւին առին զԴուին եւ ի վեց հարիւր յիսուն եւ հինգ թուին առին զԿարս թագաւորին եւ ապա զԳետաբակս եւ զՉարեքն եւ ել անուն նոցա ընդ ամենայն երկիր։ Բայց Իւանէ խաբեալ ի թագուհւոյն Թամարայ տկարացաւ ի հաւատոյն եւ անյաջողեալ նմա ըմբռնեցաւ գերի ի Խլաթ եւ եղբօրն արիական անուամբ ազատեցաւ դարձեալ զդուստր իւր տալով ի կնութիւն Մէլիք Աշրաֆին տեառն Խլաթայ։ Իսկ Զաքարէ եղբայրն Իւանէի մնաց ի սեփհական հաւատն սակայն կամեցաւ զտօն Տիրամօրն եւ զխաչին ի պատկեր աւուրն տօնել եւ զճրագալոյցսն չլուծանել եւ կրօնաւորաց միս չուտել եւ կենդանոյն պատարագ մատուցանել եւ վրանով պատարագել ի բացեայ դպրօք եւ սարկաւագօք վասն որոյ առաքեաց առ Լեւոն որ այն ինչ օծեալ էր թագաւոր ի Ֆռանգաց եւ Յունաց առաքելով նմա թագս ի վեց հարիւր քառասուն եւ վեց թուին եւ էր ճոխ եւ յաղթազգեաց եւ հարկադիր եւ լծատանջ ամենայն շրջակայ ազգացն։ Իսկ նոքա յամեցուցին զպատասխանին վասն զի յետ տեառն Գրիգորի առ Տէր փոխելոյն, էառ զաթոռն Գրիգորիս Տղայն կոչեցեալ, զոր կալեալ Լեւոնի եդ ի բանտի զկնի ամի միոյ, որ եւ կամեցաւ ելանել ի բանդէն բերդին պարանաւ իջմամբ եւ մեռաւ կտրելով պարանին։ Եւ զաթոռն էառ Ապիրատն ամս հինգ։ Եւ ապա տէր Յովհաննէս, որ կայր ապստամբ ի Լեւոնէ յորմէ վշտացեալ թագաւորին Լեւոնի, դնէ կաթուղիկոս զտէր Դաւիթ յԱրքակաղնին։ Եւ յերկպառակութենէն անտի հազիւ եկեալ ի մի կամս ամենեքեան հաւանութեամբ արարին պատասխանի, առնել Զաքարի զոր խնդրէ զի չէ ասեն արտաքոյ գրոց եւ մեր է սահմանդ հայրենի եւ յաւերմանէ եկեղեցւոյ է խանգարեալ։ Բայց ի յարեւելս միանգամ եւ երկիցս արար ժողով կատարեալ արանց ի Լօռէ եւ յԱնի եւ ոչ եղեւ ընկալեալ գուցէ ասեն եւ ամենայն իրօք հարկեալ լինիմք գնալ զկնի աղանդոյն Յունաց եւ Վրաց։
Իսկ ի յաւուրս ժամանակաց Թամարայ թագաւորին Վրաց, զօրացան քրիստոնեայք թէպէտ ընկէց զայրն Ռուս, եւ էառ զՕսն Սօսլան, որ ելից զՎիրս գերութեամբ եւ աւարաւ ի Թուրքաց. յորմէ ծնաւ միամօր որդի, եւ կոչեաց զնա Լաշա, եւ ինքն կալեալ զթագն ամս քսան եւ երեք վճարի։ Եւ նստի յաթոռն Լաշայն, որ ի զօրացն կոչեցաւ Գէորգի ի թուին վեց հարիւր յիսուն եւ եօթն։
Վեց հարիւր յիսուն եւ ինն թուին մորեխն աւերեաց զբազում գաւառս յորում ժամանակի մեծն Զաքարէ աւերէր զտունն Պարսից մինչեւ ցԱրտաւիլ քաղաք առնելով ի նոցանէ զվրէժ արեան քրիստոնէից ըստ որում եւ զաղօթատուն նոցա լցեալ արամբ այրել հրամայէր զոհ լինել իշխանացն որք ի Նախջուանու եկեղեցիսն եւ կուռայքն եւ մուղրիքն սուրբ քահանայիցն, որ Բագուան զենեցան եւ արեամբ նոցա ներկաւ պարիսպ եկեղեցւոյն։ Եւ դարձեալ յայնր կոտորուածէ կատարի ի տէր ուղղափառ եւ ամբիծ հաւատով եւ թաղի ի սուրբ ուխտն Սանահնին ի վեց հարիւր վաթսուն եւ մի թուին թողլով տղայ մի հնգամեայ Շահնշահ անուն ի պատիւ տէրութեանն Անւոյ կոչեցեալ, զոր դարձոյց յաղանդն Քաղկեդոնի Խոշաքն զուգակիցն Իւանէի։
Եւ զկնի միոյ ամի կատարեցաւ սուրբ եւ սքանչելի վարդապետն Մխիթար, մականուն Գոշ Գանձակեցին եւ թաղեցաւ յիւրում ձեռակերտին ի Գետիկ, զոր շինեաց հրամանաւ Իւանէի քեռորդւոյն մեծի իշխանին Քրդին, որոյ հրամանաւ եկեալ իսկ էր յերկիրն Կայենոյ ի Հինն կոչեցեալ Գետիկ զի յայնմժամանակի նա ունէր զԿայեան հայրենեօք ի Հասանայ Կայենեցւոյ շինողէ բերդին։
Vocabulary
- փառաւոր - glorious, illustrious
- իշխան - prince, sovereign, despot, minister
- հատուած - section, division, part, portion
- ազգ - nation
- հաւատալ - to believe
- պատուել - to honour, to respect
- բնակութիւն - habitation, inhabitation
- տկարանալ - to lose strength, to become weak
- յաջողել - to prosper, to favour
- ըմբռնել - to take, to surprise, to hold, to seize
- գերի -captive, slave, prisoner
- արիական - 1) masculine, manly, strong; 2) valiant, courageous
- կնութիւն - marriage, matrimony
- սեպփական - proper, special, particular
- տօն - feast, solemnity, festival
- խաչ - cross
- պատկեր - icon, image, effigy
- ճրագալոյց - candle-lighter, lighting-stick
- լուծանել - to untie, to unbind, to undo, to loose
- կրօնաւոր - friar, monk
- մատուցանել - to present, to offer
- պատարագել - to sacrifice, to immolate, to offer, to give to God
- սարկաւագ - deacon, servant, minister
- յաղթազգեաց - victorious
- հարկադիր - forcing, offering violence
- երկպառակութիւն - disagreement, variance, discord, dissension, division
- բանտ - prison, gaol
- բերդ - fortress, castle
- հաւանութիւն - persuasion, consent, agreement
- խանգարել - to break, to destroy, to disorder
- զօրանալ - to grow stronger
- միամօր - one only, only, only begotten
- աղօթատուն - chapel, place of prayer
- ձեռակերտ - made with the hand, manufactured
- շինել - to build, to erect, to construct
Homework
Read and translate the following passage from Vardan Arevelc'i (Historical Compilation, chapter 84).
https://digilib.aua.am/book/356/362/8557/Պատմութիւն