Discussion of the homework (1.5 hours): Students will translate and explain the chapters of Gregory of Narek. They will also be a discussion of the homework followed by questions/answers and an explanation of difficult passages.
Readings from Khorenatsi (1.5 hours): The students will read and translate the legend of Ara the Beautiful and Semiramis. They will discuss the peculiarities of translation, it's linguistic and syntax aspects.
Key words and expressions: Ասորեստան, կնութեան առնել, վաւաշոտ, զգուշացուցանել, դիւթութիւն, կենդանացուցանել, Շամիրամ, վրէժխնդիր։
Text
Արայ որդի Արամայ որ վասն գեղոյ դիմացն կոչեցաւ գեղեցիկ պայազատեալ զՀայս պատուեցաւ ի Նինոսէ եւ յետ մահուն Նինոսի արքայօրէն իշխեաց համօրէն հայրենեաց իւրոց եւ նորոգ զարդարեաց զաշխարհս հայոց յորմէ եւ աշխարհն այն յորում էր գլխաւոր քաղաքն Արմաւիր կոչեցաւ Արարատ կամ Այրարատ եւ իշխանութին հայոց կոչեցաւ Արարատեան: Սա կեցեալ ամս ինչ ծնաւ զԿարդոս ի Նուարդայ կնոջէ իւրմէ:
Յաւուրս սորա ի մեռանել Նինոսի թագաւորեաց ի վերայ Ասորեստանեայց ի Նինուէ Շամիրամ կին նորա, որ ծնեալ էր յԱսկաղոն Պաղեստինոյ: Նախնի պատմիչք բազում ինչ առասպելեն զսմանէ ասեն, թէ սա ծնեալ ի Դերկետայ չաստուածուհւոյն ասորւոց եւ ասկաղոնացւոց ընկեցաւ ի խոռոչ ինչ անապատի, ուր վայրենի աղաւնիք կերակրեցին զնա: Յետոյ գտեալ հովուացն արքունի զերեխայն, ետուն Սիմմոսի իշխանին իւրեանց որ եւ առեալ զնա որդեգրեաց իւր ի դուստր եւ անուանեաց Շամիրամ, որ թարգմանի աղաւնի: Իսկ Մենոն ոմն ի զօրավարաց արքային Ասորեստանեայց եկեալ ի տուն Սիմմոսի եւ տեսեալ զաղջիկն էած զնա իւր կնութեան: Եւ յետ ժամանակաց ինչ օգնութիւն գտեալ Նինիոսի յիմաստուէն Շամիրամայ յառնուլ զքաղաքն Բակտրի, որպէս եւ յիշեցաք ի նախընթաց գլուխդ կամեցաւ առնուլ զնա իւր կին: Զայս իբրեւ իմացաւ այր նորա Մենոն, չհանդուրժեալ ապիրատութեանն Նինոսի սպան զինքն եւ Նինոս էառ զՇամիրամ: Եւ ապա իբրեւ մեռաւ Նինոս, թագաւորեաց ի տեղի նորա նա ինքն Շամիրամ: Սա կարծելով թէ յիրաւի սնեալ իցէ յաղաւնեաց եւ թէ վասն այն կոչի Շամիրամ, եդ զպատկեր աղանւոյ ի դրօշս Ասորեստանեայց զնոյն արարին եւ ամենայն յաջորդք նորա:
Այս կին գոլով վաւաշոտ լուեալ զգեղեցկութենէն Արայի նահապետին հայոց, պատգամաւորս առաքեալ կոչեաց զնա գալ եւ ամուսնանալ ընդ իւր եւ թագաւորեալ ի Նինուէ ի վերայ Ասորեստանեայց եւ կամ կատարել զցանկութիւն իւր եւ դառնալ առատ պարգեւօք: Եւ յետ բազում անգամ կոչելոյ զնա ի ձեռն պէսպէս հրեշտակութեանց իբրեւ ետես, թէ Արայ ոչ առնու յանձն գալ առ նա, զայրացաւ սրտմտութեամբ եւ դիմեաց ի վերայ նորա պատերազմաւ այլ հրամայեաց զօրաց իւրոց, զի զգուշասցին Արայի ունիլ զնա կենդանւոյն: Եւ իբրեւ եկն նա զօրու ծանու ի դաշտն Արայի այն է Այրարատ ի խառնիլ ճակատուցն պարտեցաւ զօրն հայոց եւ անկաւ Արայ ի մարտի եւ մեռաւ: Լուեալ Շամիրամայ զմահ Արայի շուարեցաւ եւ սգացաւ յոյժ եւ հրամայեաց գտանել զդի նորա եւ դնել ի տեղի զգուշաւոր զի գուցէ դիւթութեամբ հնարեսցի կենդանացուցանել զնա:
Իսկ զօրացն հայոց գրգռեալ միւսանգամ վրէժխնդիր լինել մահուանն Արայի պատրաստեցան ամենայն զօրութեամբ պատերազմ ընդդէմ Շամիրամայ: Այլ Շամիրամ իբրեւ ետես եթէ դիւթութեամբ ինչ չկարաց յարուցանել զԱրայն, այն մանաւանդ թէ նեխեցաւ դի նորա, հրամայեաց ընկենուլ զայն ի վիհ մի մեծ եւ ծածկել եւ փոխան նորա ոմն ի հոմանեաց իւրոց զարդարեալ համբաւեաց, եթէ դիքն զԱրայն յարուցին ի կեանս: Եւ ի հաստատութիւն այսր կանգնեաց անդէն նոր իմն պատկեր դիւական եւ մատոյց նմա զոհս ի շնորհակալութիւն իբր թէ զօրութիք այնր չաստուածոյ կենդանացուցեալ իցեն զԱրայ յայսմ համբաւոյ զօրք հայոց հանդարտեալ դադարեցան ի պատերազմէ: Եւ Շամիրամ ի սէր Արայի զԿարդոս զորդի նորա, որ էր երկոտասան ամաց անուանեաց Արայ եւ կացոյց ի տեղի հօր նորա:
Կացեալ Շամիրամայ ի Հայս զժամանակ ինչ եւ տեսեալ զգեղեցկութիւն երկրին հայոց, եւ զմաքրութիւն օդոց եւ զբղխմունս ականակիտ աղբերաց, շինեաց անդ ի դաշտին Արայի յարեւելից կողմանէ ծովուն Աղթամարայ հոյակապ շինուածս զարմանալի յոյժ եւ յեզր ծովուն ամբարտակ ահեղ եւ քաղաք հրաշակերտ (որ յետոյ Վան կոչեցաւ). աշխատեցուցեալ յայտ գործ երկոտասան հազար գործաւորս եւ վեց հարիւր ճարտարապետս իմաստունս յամենայն արհեստից։ Գրէ Դիոդորոս Սիկիլիացի, թէ սոյն այս Շամիրամ ետ հատանել ի լերանցն Հայաստանի վէմ մի ահագին հարիւր եւ յիսուն ոտնաչափ երկայնութեամբ եւ քսան եւ չորս ոտնչափ թանձրութեամբ եւ խաղացոյց զայն սայլիւք ի գետն եւ լաստիւք էած ի Բաբելոն զոր եւ կանգնեաց յարքունի ճանապարհի գործ արդարեւ հիանալի իմն տեսողաց։
Vocabulary
- իշխել - to reign, to rule, to govern
- համօրէն - whole, total, entire, universal
- նորոգ - new, fresh, young
- զարդարել - to fashion, to enrich, to furnish, to decorate
- մեռանիլ - to die, to expire
- նախնի - first, primitive, ancient, old
- պատմիչ - historian, narrator
- առասպելել - to tell tales, to talk nonsense
- չաստուածուհի - déesse, divinité
- խոռոչ - hollow, cavity, cave
- որդեգրել - to adopt
- աղաւնի - pigeon
- անապատ - desert
- կնութեան առնուլ - to take to wife
- հանդուրժել - to suffer, to support, to sustain
- ապիրատութիւն - wickedness, iniquity, malice
- դրօշ - flag, standard
- վաւաշոտ - luxurious, profligate, licentious
- ցանկութիւն - desire, will, pleasure
- պէսպէս - diverse, varied, different
- հրեշտակութիւն - 1) angelic nature; 2) embassy, message, deputation, delegation
- սրտմտութիւն - indignation, passion, vexation, anger,
- զգուշացուցանել - to precaution, to preserve
- պարտել - to worst, to overcome, to vanquish, to conquer
- զգուշաւոր - provident, considerate
- դիւթութիւն - charm, incantation, enchantment, magic
- կենդանացուցանել - to give life to, to animate, to reanimate
- վրէժխնդիր - revengeful, vindictive, avenging
- նեխել - to putrefy, to corrupt, to rot
- ականակիտ - useful to the world, to everyone;
- շինուած - building, edifice, fabric
- ճարտարապետ - architect
- հատանել - to cut, to cut off, to break
- թանձրութիւն - thickness, solidity, density,
- լաստ - train of boats, raft
Homework
Read and translate the following passage from Khorenatsi (The History of Armenia, Book II, chapter 50).
https://digilib.aua.am/book/1466/1767/13326/?section=50