Discussion of the homework (1.5 hours): Students will translate and explain the passages of Buzand. They will also be a discussion of the homework followed by questions/answers and an explanation of difficult passages.
Readings from Khorenatsi (1.5 hours): The students will read and translate the lament of Khorenatsi. They will practice the Adverbs and Personal Pronouns particularly we are going to concentrate on the combination of place and time.
Key words and expressions: ողբամ զքեզ հայոց աշխարհ, տգիտութիւն, բարեզարդութիւն, քակտել, օտարաձայն, ամբարշտութիւն, տրտմութիւն ։
Text
Ողբամ զքեզ, Հայոց աշխարհ, ողբամ զքեզ, հանուրց հիւսիսականաց վեհագոյն, զի բարձաւ թագաւոր եւ քահանայ, խորհրդական եւ ուսուցող, վրդովեցաւ խաղաղութիւն, արմատացաւ անկարգութիւն, դրդուեցաւ ուղղափառութիւն, կայկայեցաւ տգիտութեամբ չարափառութիւն:
Ողորմիմ քեզ, եկեղեցի Հայաստանեայց, խրթնացեալ ի բարեզարդութենէ բեմին, ի քաջէն զրկեալի հովուէ եւ ի հովուակցէ: Ոչ եւս տեսանեմ զբանաւոր քո հօտ ի վայրի դալարւոջ եւ ոչ ի ջուրս հանգստեան սնեալ եւ ոչ ի փարախ հաւաքեալ զգուշանալով ի գայլոց, այլ ցրուեալ անապատաց եւ գահավիժութեանց:
Երանի՜ առաջնոյ եւ երկրորդի փոփոխմանն էր ինչ ժամանակ հեռանալոյ փեսային եւ փեսաւիրին, եւ հարսնդ համբերեցեր ողջախոհութեամբ զամուսնութիւն պահելով, որպէս ոմն նախ քան զմեզ իմաստասիրեաց: Դարձեալ մինչ երբեմն ոմն սեղեխաբար յանդգնեալ յարձակեցաւ յանարատ առագաստդ եւ հարսնդ ոչ աղտեղացար, թէպէտ եւ բռնութիւնն զփեսայն ի բաց վարեաց, որդւոցն բարձրացելոց անարգելով զծնողն, համայն եւ խորթոցն ըստ արժանեացն զօտար հայրն եւ զեկամուտ յօրայն, սակայն դու եւ ոչ յայնմ զքեզ ամայի բոլորիցն ցուցեր, զանդրէն քոյոյն յուսալով դարձ հովուակ ցաւն ոչ որպէս տայգերբ, այլ որպէս նոյնազաւակ զուգահարբ զմանկունսն փայփայեցեր: Իսկ յերրորդ հեռանալս ոչ է ակնկալութիւն դարձի, լուծեալ ի մարմնոյս ընկերաւն եւ գործակցաւն:
Աւա՜ղ զրկանացս, աւա՜ղ թշուառական պատմութեանս ո՞րպէս զախտս հանդուրժեցից բերել, զիա՞րդ զմիտս իմ եւ զլեզուս պնդեցից եւ հատուցից զբանս հարցն փոխանակ ծննդեանն և սննդեանն: Քանզի ծնան զիս իւրեանց վարդապետութեամբն եւ սնուցին առ այլս առաքելով աճեցուցանել: Եւ մինչ նոքա զմերն յուսային զդարձ եւ պատուասիրել իմով ամենիմաստ արուեստիւս եւ կատարելագոյն յարմարութեամբս, համայն եւ մեք փութապէս դիմեալք ի Բիւզանդիոյ, յուսայաք հարսանեաց պարել, անվեհեր երագութեամբ կրթեալք եւ առագաստի ասել երգս, արդ փոխանակ խրախճանութեանն ի վերայ գերեզմանի ողբս ասելով ողորմելի հառաչեմ, ուր եւ ոչ տեսութեանն ժամանեցի աչաց նոցա կափուցման եւ լսել զվերջին բարբառն եւ զօրհնութիւն:
Այսպիսեաւ անձկաւ հեղձամղձուկ եղեա վտանգիմ կարօտութեամբ մերոյ հօրն: Ո՞ւր է քաղցր աչացն հանդարտութիւն առ ուղիղս եւ ահաւորութիւն առ թիւրս, ո՞ւր զուարթ շրթանցն ժպտումն առ բարի աշակերտացն հանդիպումն, ո՞ւր խնդամիտ սիրտն ընդունող արբանեկաց. ո՞ւր երկայն ճանապարհաց յոյսն հեշտացուցիչ, աշխատութեանցն հանգուցանող: Կորեա՜ւ ժողովողն, թագեա՜ւ նաւահանգիստն, ելի՜ք օգնականն, լռեա՜ց ձայնն յորդորեցուցիչ:
Ո՞վ այսուհետեւ զմերս յարգեսցէ զուսումն, ո՞վ ուրախասցի ընդ յառաջադիմութիւն աշակերտիս, ո՞վ զհայրականն բարբառեսցի զուարճութիւն, մասամբ ինչ յաղթահարեալ յորդւոյս: Ո՞վ կարկեսցէ զյանդգնութիւն ընդդէմ առողջ վարդապետութեան հակառակ յարուցելոցն, որք ամենայն բանիւ քակտեալք եւ քայքայեալք յոլովս փոփոխեն վարդապետս եւ բազում գիրս, որպէս ասաց ոմն ի հարցն առ ամենայն բան նմանապէս դժուարին, եւ չար օրինակ անձանց գրեն զայն զծիծաղելն զմեօք եւ զարհամարհելն իբրեւ զանհաստատնովք, եւ որ ինչ պիտանացու ունիցի արուեստ: Ո՞վ զնոսա ըմբերանեսցէ սաստելով եւ զմեզ սփոփեսցէ գովելով, եւ չափ դնիցէ բանի եւ լռութեան:
Զմտաւ զայսոսիկ ածելով՝ հառաչումն յիս ի ներքս ընթանայ եւ արտօսր եւ կամեցուցանէ բարբառել բան տխրական եւ սգաւոր: Եւ ոչ գիտեմ, եթէ զիարդ յարմարեցից զողբերգութիւնս եւ կամ զով արտասուեցից, զհէ՞քն իմ մանուկ եւ թագաւոր, զխորհրդակցութեամբ վատթարն, զազգաւ ի բաց ընկեցիկն եւ նախ քան զմահուն մեռելութիւն անփառութեամբ յաթոռոյն ի վայր կործանեալ եթէ զիս ինքն, զի վերացաւ ի գլխոյս փարթամացուցիչ պսակն գեղեցիկ և կենցաղօգուտ, զհա՞յրն իմ եւ զքահանայապետ, զմիտսն վսեմացեալս, որ երթայր տանէր կատարեալ բան, որով վարէրն եւ յարմարէր, եւ զերասանակս ի բուռն առեալ ուղղէր զդէմսն և սանձահարէր զլեզուս օտարաձայնս եթէ զիս թափուր ի Հոգւոյն մնացեալս խանդից եւ ցականեալ զծնո՞ղն իմ, աղբիւր վարդապետական, զարդարութեանն ոռոգող եւ հեղեղաւ զամբարշտութիւն արտաքս սահմանելով, եթէ զիս երաշտացեալ եւ թարշամեալ պասքութեամբ արբուցմանց խրատու, զաշխարհիս եկեա՞լ աղէտս եթէ զապագայիցն ակնկալութիւն:
Ո՞վ մեզ յայսոսիկ ճառակցէ հաւասարելով տրտմութեանս եւ օգնեսցէ ախտակցելով ասիցս կամ յարձանս փորագրել: Զարթի՛ր, Երեմիաս, զարթի՛ր եւ ողբա՛ հանդերձ մարգարէանալով որ ինչ թշուառացաքս եւ որ ինչ թշուառանալոցս եմք, գուշակեա՛ զյառնել հովուաց տգիտաց որպէս երբեմն Զաքարիաս յԻսրայէլին:
Vocabulary
- ողբամ զքեզ հայոց աշխարհ - I mourn for you, Armenia!
- ողբամ զքեզ, հանուրց հիւսիսականաց վեհագոյն - I mourn for you, oh chief among the nations of the North !
- քահանայ - priest, clergyman.
- խորհրդական - adviser, counsellor
- վրդովել - to trouble, to disturb
- անկարգութիւն - disorder, confusion, irregularity
- ուղղափառութիւն - orthodoxy, catholicism
- տգիտութիւն - ignorance, nescience, rudeness
- բարեզարդութիւն -embellishment, ornament
- բեմ - step, sanctuary
- զրկել - to deprive, to rob, to despoil
- հովիւ -- pastor, shepherd
- դալար - green, that is not dry
- փարախ - fold, sheepfold
- անապատ - desert
- գահավիժութիւն - precipitation, high precipice
- փեսայ - spouse, bridegroom, husband
- հարսն - a newly married, bride, spouse
- ցաւ - pain, suffering, grief
- փայփայել - to take great care of
- ախտ - illness, disease, indisposition
- հանդուրժել - to suffer, to support, to sustain
- ծնունդ - birth, nativity, filiation
- սնունդ - nutrition, nourishment, alimentation
- կատարեալ - perfect, accomplished
- արուեստ - art, trade, profession
- յարմարութիւն - suitableness, adaptability, conformity
- գերեզման - grave, tomb
- օրհնութիւն - blessing
- վարդապետութիւն - doctrine, dogma, tenets
- յարուցանել - to raise, to raise up, to cause to appear
- քակտել - to decompose, to destroy
- օտարաձայն - of a different language
- կենցաղօգուտ - useful to the world, to every one;
Homework
- Read and translate the following passage from Khorenatsi (The History of Armenia, Book II, chapter 50).
https://digilib.aua.am/book/286/291/6092/?siteMapItem=lib&lang=en